Wat is mindfulness?

Je kunt mindfulness vertalen als ‘bewustheid’ of ‘opmerkzaamheid’. Jon Kabat-Zinn introduceerde de term mindful als ‘het bewust richten van de aandacht op het hier en nu, zonder oordeel’. Deze bewustheid is bruikbaar voor iedere gewenste verandering. Maar mindfulness is het beste te begrijpen door het te ervaren. Kun je bijvoorbeeld eens antwoord geven op de onderstaande vragen?

Welke geuren hangen er op dit moment in de lucht?

Kun je nagaan wat het diepste punt is in je lichaam waar je je ademhaling kunt voelen?

Hoe is je lichaamshouding op dit moment?

Als je bij deze vragen stil bent blijven staan, dan heb je even ervaren wat mindfulness is. Je hebt dan bewust je aandacht nieuwsgierig gericht op zintuigelijke informatie uit het hier en nu.

We kennen allemaal ‘mindful’ momentjes, bijvoorbeeld als je een nieuw gerecht proeft, of op vakantie een nieuwe omgeving verkent, of op de fiets ineens het voorjaar ruikt. Maar ook een moment dat je beseft dat je aan het piekeren bent, is een bewust, dus ‘mindful’, moment. Bewuste momenten duren meestal niet lang. Al snel komen er gedachten, vergelijkingen, oordelen, een trillende telefoon, of andere afleidingen achteraan, die ons gemakkelijk wegvoeren van het pure ervaren.

Als we niet ‘mindful’ zijn, dan reageren we onbewust, vanuit gewoonten. Dit wordt ook wel ‘de automatische piloot’ genoemd. Die automatische piloot is vaak hartstikke handig, want zo kun je meerdere dingen tegelijk doen, zoals ademen, lopen en een sms lezen.

Het nadeel is echter dat er ook veel aan ons voorbij gaat als de automatische piloot continu aan staat. Zo mis je al lopend een sms lezend, die prachtige vlinder die voorbij vloog, of de vrolijke blik van iemand die langs je liep. Maar het grootste probleem met de automatische piloot is dat deze soms ‘programma’s’ afdraait waar we helemaal niet zo blij (meer) mee zijn. Dat we bijvoorbeeld door alsmaar op het ergste voorbereid te zijn, weinig leuks meer in het leven zien. Of dat we ongezonde gewoonten hebben ontwikkeld als verkeerd eten, onszelf voorbij rennen, anderen wantrouwen, of voortdurend onszelf afkraken. De automatische piloot kent geen creatieve oplossingen buiten zijn voorgeschreven programma. Zo lig je zo weer een uur te piekeren, in plaats van uit te rusten. Op het moment dat je je bewust wordt dat de automatische piloot aan staat, ontstaat er wel een keuze, namelijk om het stuur over te nemen en iets geheel buiten het programma te doen en ervaren. Dat is de vaardigheid die we trainen bij mindfulness.